Gmina Borowa - strona archiwalna - Pławo dawniej Pław

Na zachodzie rozciąga się las sosnowy zwany Pławskim Laskiem. Od południa wieś graniczy z Orłowem, a od północy z Borową. Nazwa wsi ma charakter topograficzny bowiem „pław”, według słownika etymologicznego, oznacza niską łąkę. Według legend miejscowej ludności nazwa wywodzi się od słowa „pławić”, co oznacza moczyć kogoś lub coś w wodzie, wpędzać do wody. Być może wersja ta jest prawdziwa ponieważ Pławo leży blisko rzeki Wisłoki i wodę rzeczną wykorzystywano nie tylko do pojenia zwierząt. Obecnie Pławo należy do gminy Borowa, zajmuje obszar 4,98 km².
Według badań S. Mateszewa opublikowanych w książce „Mielec - dzieje miasta i regionu" wydanej w 1984 roku pierwsza wzmianka źródłowa dotycząca Pława pochodzi z 1456 roku kiedy to wieś podlegająca Skarbowi Królewskiemu była w czasowym posiadaniu Jana z Mielca z rodu Gryfitów. Natomiast badania ks. K. Smolenia zawarte w pracy magisterskiej „Dzieje parafii Borowa w zarysie" z 1990 roku dowodzą starszej genezy wsi. W pracy swej ks. Smoleń podaje, iż z chwilą organizowania parafii borowskiej już w 1388 roku kościołowi borowskiemu została przyznana dziesięcina z Pława „płacona przez wszystkich i poszczególnych kmieciów”. Informacja ta dowodzi, iż wieś istniała już w XVI wieku.

Jan Długosz w „Liber beneficiorum” z lat 1470 – 1480 wymienia wieś pod nazwą Pław jako osadę królewską, przynależną do parafii borowskiej, dla której płacona była dziesięcina. W 1498 roku Jan Olbracht dokonał zapisu 4383 florenów węgierskich na sześciu wioskach królewskich, wśród których było Pławo, Piotrowi z Kurozwęk, kasztelanowi sandomierskiemu. W 1503 roku wieś wraz z innymi dobrami królewskimi została oddana w zastaw Janowi Rabsztyńskiemu, marszałkowi zamku sandomierskiego. W XVI wieku Pławo wchodziło w skład osieckiego klucza folwarków z ośrodkiem w Osieku na lewym brzegu Wisły. W drugiej połowie XVII wieku administracyjnie wieś należała do dominium tuszowskiego, które podlegało starostwu sandomierskiemu.

Głównym zajęciem mieszkańców wsi była uprawa roli. Według lustracji starostwa sandomierskiego z początkiem XVII wieku zagospodarowanie wsi przedstawiało się następująco: gruntów ornych 10 łanów, 20 kmieci, 4 zagrodników, karczmarz, mieszkańcy dworu i służba 4 osoby. Na przełomie XVI i XVII wieku folwark w Pławie należał do jednych z lepiej zagospodarowanych ośrodków gospodarki dworskiej dominium tuszowskiego. Folwark obejmował dom dla administratora, piekarnię oraz zabudowania gospodarcze. Budynki wykonane były z drewna, kryte strzechą, ogrodzone kołami i częściowo żerdziami. W 1569 roku na folwarku pławskim hodowano 27 krów mlecznych, 5 krów starych, 5 jałówek, 14 cieląt, 5 wołów roboczych i 2 byki. W ogrodzie uprawiano warzywa na własne potrzeby, a dochód z sadu oceniony był na 20 florenów. Z końcem XVII wieku nieuczciwi starostowie starali się czerpać jak największe dochody z folwarków. Dążyli do odebrania praw mieszkańcom królewskich łanów i zrównania ich z chłopami pańszczyźnianymi. Szczególnie odczuwali to wybrańcy z Pława, którzy nie mogli się pogodzić z niesłusznie nałożonymi przez dwór powinnościami i ciężarami, od których zostali zwolnieni przywilejami królewskimi za czasów Stefana Batorego. Ucisk nasilił się po najeździe szwedzkim, kiedy to dzierżawcy starali się pozbawić ich prawa korzystania z drewna z lasu na opał, ogrodzenie i budynki, połowu ryb w Wisłoce oraz wyrobu piwa i gorzałki dla domowych potrzeb, a za przemiał zboża musieli wnosić opłaty. W 1678 roku, w przeświadczeniu dziejącego się im bezprawia, wybrańcy z Pława – Stanisław Cumiga, Stanisław Dul, Piotr Dudas i Marcin Śliwa zwrócili się o pomoc do króla Jana III Sobieskiego. Wynik sądu referendarskiego z 1678 roku dla petentów był pomyślny. Wybrańcy otrzymali zatwierdzenie dawnych praw, zachowanie prawa dziedziczenia łanów i szereg innych praw. Trudno jednak było zmusić administratorów klucza tuszowskiego do respektowania wyroku. Nadal zmuszano wybrańców do płacenia czynszów i danin, co doprowadziło do zubożenia wsi. Po dokonaniu zaboru królewszczyzny zostały uznane za własność monarchii Habsburgów. Folwarki dominium tuszowskiego poddane zostały nadzorowi rządu. Funkcję administratora pełnił niejaki Ostrowski, a obowiązki kontrolera niejaki Mańkowski. Wkrótce władze austriackie przystąpiły do wyprzedaży królewszczyzn, zachowując część ziemi na tereny kolonizacyjne. Już w 1783 roku do Pława zaczęli przybywać osadnicy niemieccy. Pierwszymi osadnikami byli Grzegorz i Katarzyna Szyffner oraz Wacław i Katarzyna Lechel, którzy zamieszkiwali tymczasowe kwatery we wsi. Według zachowanych ksiąg metrykalnych Pława początkowo koloniści określani byli jako mieszkańcy Nowego Pława. Na początku XIX wieku Nowe Pławo przyjęło nazwę Schonanger.

Napisał: Szczepan Komoński
wtorek, 03 lipca 2007
Wieś Pławo leży w północno - zachodniej części dawnego powiatu mieleckiego na lewym brzegu Wisłoki. Teren wsi jest równinny i rozciąga się na wysokość 156 - 160 m n.p.m. Od wschodu wioskę otacza wał oraz kępa, w której można spotkać znacznych rozmiarów topole nadwiślańskie. Na zachodzie rozciąga się las sosnowy zwany Pławskim Laskiem. Od południa wieś graniczy z Orłowem, a od północy z Borową. Nazwa wsi ma charakter topograficzny bowiem „pław”, według słownika etymologicznego, oznacza niską łąkę. Według legend miejscowej ludności nazwa wywodzi się od słowa „pławić”, co oznacza moczyć kogoś lub coś w wodzie, wpędzać do wody. Być może wersja ta jest prawdziwa ponieważ Pławo leży blisko rzeki Wisłoki i wodę rzeczną wykorzystywano nie tylko do pojenia zwierząt. Obecnie Pławo należy do gminy Borowa, zajmuje obszar 4,98 km². Według badań S. Mateszewa opublikowanych w książce „Mielec - dzieje miasta i regionu" wydanej w 1984 roku pierwsza wzmianka źródłowa dotycząca Pława pochodzi z 1456 roku kiedy to wieś podlegająca Skarbowi Królewskiemu była w czasowym posiadaniu Jana z Mielca z rodu Gryfitów. Natomiast badania ks. K. Smolenia zawarte w pracy magisterskiej „Dzieje parafii Borowa w zarysie" z 1990 roku dowodzą starszej genezy wsi. W pracy swej ks. Smoleń podaje, iż z chwilą organizowania parafii borowskiej już w 1388 roku kościołowi borowskiemu została przyznana dziesięcina z Pława „płacona przez wszystkich i poszczególnych kmieciów”. Informacja ta dowodzi, iż wieś istniała już w XVI wieku. Jan Długosz w „Liber beneficiorum” z lat 1470 – 1480 wymienia wieś pod nazwą Pław jako osadę królewską, przynależną do parafii borowskiej, dla której płacona była dziesięcina. W 1498 roku Jan Olbracht dokonał zapisu 4383 florenów węgierskich na sześciu wioskach królewskich, wśród których było Pławo, Piotrowi z Kurozwęk, kasztelanowi sandomierskiemu. W 1503 roku wieś wraz z innymi dobrami królewskimi została oddana w zastaw Janowi Rabsztyńskiemu, marszałkowi zamku sandomierskiego. W XVI wieku Pławo wchodziło w skład osieckiego klucza folwarków z ośrodkiem w Osieku na lewym brzegu Wisły. W drugiej połowie XVII wieku administracyjnie wieś należała do dominium tuszowskiego, które podlegało starostwu sandomierskiemu. Głównym zajęciem mieszkańców wsi była uprawa roli. Według lustracji starostwa sandomierskiego z początkiem XVII wieku zagospodarowanie wsi przedstawiało się następująco: gruntów ornych 10 łanów, 20 kmieci, 4 zagrodników, karczmarz, mieszkańcy dworu i służba 4 osoby. Na przełomie XVI i XVII wieku folwark w Pławie należał do jednych z lepiej zagospodarowanych ośrodków gospodarki dworskiej dominium tuszowskiego. Folwark obejmował dom dla administratora, piekarnię oraz zabudowania gospodarcze. Budynki wykonane były z drewna, kryte strzechą, ogrodzone kołami i częściowo żerdziami. W 1569 roku na folwarku pławskim hodowano 27 krów mlecznych, 5 krów starych, 5 jałówek, 14 cieląt, 5 wołów roboczych i 2 byki. W ogrodzie uprawiano warzywa na własne potrzeby, a dochód z sadu oceniony był na 20 florenów. Z końcem XVII wieku nieuczciwi starostowie starali się czerpać jak największe dochody z folwarków. Dążyli do odebrania praw mieszkańcom królewskich łanów i zrównania ich z chłopami pańszczyźnianymi. Szczególnie odczuwali to wybrańcy z Pława, którzy nie mogli się pogodzić z niesłusznie nałożonymi przez dwór powinnościami i ciężarami, od których zostali zwolnieni przywilejami królewskimi za czasów Stefana Batorego. Ucisk nasilił się po najeździe szwedzkim, kiedy to dzierżawcy starali się pozbawić ich prawa korzystania z drewna z lasu na opał, ogrodzenie i budynki, połowu ryb w Wisłoce oraz wyrobu piwa i gorzałki dla domowych potrzeb, a za przemiał zboża musieli wnosić opłaty. W 1678 roku, w przeświadczeniu dziejącego się im bezprawia, wybrańcy z Pława – Stanisław Cumiga, Stanisław Dul, Piotr Dudas i Marcin Śliwa zwrócili się o pomoc do króla Jana III Sobieskiego. Wynik sądu referendarskiego z 1678 roku dla petentów był pomyślny. Wybrańcy otrzymali zatwierdzenie dawnych praw, zachowanie prawa dziedziczenia łanów i szereg innych praw. Trudno jednak było zmusić administratorów klucza tuszowskiego do respektowania wyroku. Nadal zmuszano wybrańców do płacenia czynszów i danin, co doprowadziło do zubożenia wsi. Po dokonaniu zaboru królewszczyzny zostały uznane za własność monarchii Habsburgów. Folwarki dominium tuszowskiego poddane zostały nadzorowi rządu. Funkcję administratora pełnił niejaki Ostrowski, a obowiązki kontrolera niejaki Mańkowski. Wkrótce władze austriackie przystąpiły do wyprzedaży królewszczyzn, zachowując część ziemi na tereny kolonizacyjne. Już w 1783 roku do Pława zaczęli przybywać osadnicy niemieccy. Pierwszymi osadnikami byli Grzegorz i Katarzyna Szyffner oraz Wacław i Katarzyna Lechel, którzy zamieszkiwali tymczasowe kwatery we wsi. Według zachowanych ksiąg metrykalnych Pława początkowo koloniści określani byli jako mieszkańcy Nowego Pława. Na początku XIX wieku Nowe Pławo przyjęło nazwę Schonanger.